Een schildpad die onderweg in slaap is gevallen. Met die rake typering omschreef voormalig PvdA-leider Asscher deze week de stand van zaken van de formatie. Wat de 'radicale ideeën’ van Rutte en het ‘nieuw leiderschap’ van Kaag betekenen komen we op zijn vroegst vijf maanden na de verkiezingen te weten als deze zomer iets gepresenteerd wordt wat zou moeten lijken op een schets voor hoofdlijnen van een regeerakkoord. Daar mogen andere partijen zich vervolgens likkebaardend tegenaan schurken of misnoegd van weglopen.
Het ziet er naar uit dat politiek Den Haag zich over de volle breedte heeft neergelegd bij deze werkwijze. Dat komt de schrijvende partijen en de zittende coalitiepartijen goed uit. De VVD koopt de tijd die nodig is om de butsen in het leiderschap van Rutte weg te poetsen en het CDA mag fijn nog een zomer met zichzelf bezig zijn alvorens het lansbestuur weer lonkt. D66 kan laten zien dat ze ècht een poging waagt om voortgang van het huidige Kabinet niet direct goed te keuren en de ChristenUnie kan vanuit de wachtkamer rustig weer in bestuurlijk vaarwater komen. De alom verwachtte uitkomst: handhaving van de status quo.
De PvdA en GroenLinks lijken ondertussen naast de schildpad mee ingedut te zijn. Dat is onverstandig. De partijen zouden juist nu moeten laten zien dat ze de maatschappelijke uitdagingen en de noodzaak van een andere bestuurscultuur wel serieus nemen. Dit in tegenstelling tot het treuzelende motorblok. Mocht het zover komen dat Ploumen en Klaver uiteindelijk toch aanschuiven aan de onderhandelingstafel dan verschijnt men bij voorkeur ten tonele met een stevige gedeelde inzet die deze zomer tot stand kan komen. Wenselijk, omdat je onderhandelen zo vanuit kracht kunt doen in plaats van slechts te wachten tot je eventueel zou mogen aanschuiven.
Ook electoraal kan de sociale politiek zich allerminst een zomerslaap permitteren. Want als de huidige peilingen ook maar in de buurt komen van de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022 dreigt de sociale politiek uit de colleges van nagenoeg alle steden en dorpen te verdwijnen. Waar vier jaar geleden de neergang van de PvdA nog werd opgevangen door het succes van GroenLinks ligt nu marginalisering in het verschiet. Versplintering van gemeenteraden en een ruk naar rechts in de collegezalen zal hiervan het gevolg zijn.
Dat is allereerst bijzonder slecht nieuws voor miljoenen Nederlanders die een sterke lokale overheid nodig hebben. Een ruk naar rechts betekent immers een soberder armoedebeleid, bezuinigingen op jeugd- en ouderenzorg en vrij spel voor beleggers en projectontwikkelaars die liever voor een hoge prijs verhuren en bouwen dan dat ze betaalbare woningen realiseren. Maar ook raakt een dergelijke dreun de basis van de linkse partijen in het hart. De toenemende ongelijkheid en het uiteenvallen van samenleving en politiek in bubbels die elkaar steeds minder begrijpen vraagt om actieve en zichtbare sociale politiek in buurten, dorpen en steden. De omvorming van de oude linkse partijen naar een moderne sociale beweging begint lokaal. Met de lokale verkiezingen voor de deur kan links zich dus geen zomerslaap veroorloven. De basis moet sterker, niet zwakker.
De partijbesturen van PvdA en GroenLinks moeten daarom de wetenschappelijke bureaus deze zomer aan het werk zetten om het initiatief te hernemen. De verkiezingsprogramma’s en de maatschappelijke opdrachten die Hamer in haar eindverslag signaleerde bieden voldoende basis om een sociaal perspectief voor Nederland te schetsen. De fracties in de Tweede Kamer kunnen op die basis met de sociaal-maatschappelijke partners in het land zélf een proeve van een regeerakkoord kunnen schrijven. Niet in de achterkamer maar in gesprek met de samenleving.
In plaats van af te wachten of links bij rechts mag aanschuiven dienen Ploumen en Klaver en de partijbesturen van PvdA en GroenLinks het heft in eigen handen te nemen. Want dat is waar het voor de sociale politiek op links de komende maanden allemaal om draait: het herwinnen van haar relevantie. Zodat de sociale politiek in steden en dorpen overeind blijft en de partijen de kans krijgen om zichzelf heruit te vinden tot een moderne volksbeweging. Daarbij is de eerste klap een daalder waard.